Jak wzmocnić odporność cieląt i poprawić wyniki w odchowie?

mgr inż. Dawid Goral, Doradca ds. żywienia

Dwa główne problemy, z jakimi spotykamy się w odchowie cieląt powodujące duże straty to biegunki i choroby dróg oddechowych. Zgodnie z zasadą: „Lepiej zapobiegać niż leczyć” musimy zrobić wszystko, aby poprawić odporność naszych cieląt. Wyższy status immunologiczny to mniejsze straty w odchowie.

Warto zadać sobie kilka pytań, aby zlokalizować problemy występujące w naszym stadzie:

1. W jakiej kondycji są krowy zasuszone i czy występują problemy w okresie okołoporodowym (wpływ za rozwój płodu i przebieg porodu)?
2. Jaka jest jakość siary?
3. Czy prawidłowo wykorzystujemy siarę?
4. Kiedy mamy najwięcej upadków wśród cieląt (w jakim okresie)?
5. Jakie są przyczyny upadków?
6. Jak utrzymujemy cielęta?
7. Jak żywimy?
8. Czy minimalizujemy stres w okresie odchowu i odsadzenia od mleka?

Słabe ciele, to ciele bardziej podatne na choroby.

Pierwsze godziny życia mają kluczowy wpływ na cały odchów.

Każde zdrowo urodzone ciele po kilku minutach próbuje wstać. Pojawia się naturalny odruch ssania, spowodowany uczuciem wzmagającego się głodu po przerwaniu odżywiania łożyskowego. Cielę rodzi się bez funkcjonującego układu odpornościowego, co czyni je bezbronnym wobec bakterii i wirusów występujących w otoczeniu. Dlatego jak najszybciej po porodzie należy podać oseskowi pierwsze mleko od matki – siarę.  Siara często nazywana jest eliksirem życia, ponieważ posiada przeciwciała (immunoglobuliny) i łatwo przyswajalne składniki odżywcze gwarantujące nowo narodzonemu cielakowi zachowanie odporności na wiele chorób przez pierwsze tygodnie życia.

Siara to pierwsze i kluczowe źródło odporności

W przypadku pierwszego podania siary najważniejsza jest szybkość, jakość (gęstość), ilość (objętość) i temperatura. Zdolność wchłaniania przeciwciał przez cielęta jest najwyższa w ciągu pierwszych dwóch godzin po narodzeniu, po czym znacząco maleje po 6-12 godzinach, do całkowitego zamknięcia bariery jelitowej w 36 godzinie życia.

Badanie jakości siary

Cielę nie musi pić siary od swojej matki, musi, jako pierwszą dostać pierwszą siarę najwyższej jakości, zawierającą jak najwyższy poziom immunoglobulin. Aby sprawdzić jakość siary możemy wykorzystać kilka prostych narzędzi:

1. Siaromierz – proste urządzenie pomiarowe, które wykorzystuje istniejącą zależność pomiędzy gęstością (ciężarem właściwym) siary, a stężeniem immunoglobulin w niej zawartych. Im większa gęstość siary, tym lepsza jakość. W celu przeprowadzenia miarodajnego badania musimy zwrócić uwagę na dwa aspekty: siara musi odstać kilka minut i temperatura siary w momencie pomiaru powinna wynosić miedzy 20 a 25 °C. Pomiar wykonujemy tylko w siarze świeżej.
2. Refraktometr BRIX- urządzenie służące do pomiaru suchej masy w siarze. Pomiar możemy wykonać zarówno w siarze świeżej jak i rozmrożonej. Im większa jest zawartość suchej masy, tym więcej w siarze znajduje się immunoglobulin. Wynik odczytujemy w procentach.

Znając jakość siary podejmujemy decyzję o jej przeznaczeniu.

Przy odpajaniu siarą zwracajmy uwagę na temperaturę, która powinna wynosić 39-40 ºC oraz czystość mikrobiologiczną, poniżej 100.000 CFU/ml łącznej liczby drobnoustrojów.

Drugie i kolejne karmienie

Drugie karmienie powinno mieć miejsce nie później niż 12 godzin po pierwszym. Zakładając, że cielę dostało sondą 3,5 litra za pierwszym razem, można przyjąć, że około 2 litru siary wystarczy w drugiej rundzie. Nie należy zmuszać cieląt do picia podczas drugiego karmienia: 4-6 litrów dostarczonych cielęciu jednego dnia to wystarczająca ilość.

Drugiego, trzeciego i czwartego dnia podajemy mleko posiarowe: 2 razy po 3 litry. Powinno być podawane z wiaderka ze smoczkiem umieszczonego na wysokości 70 cm. W pierwszych dniach życia ssanie ma pozytywny wpływ na trawienie mleka, proces powstawania rynienki przełykowej i produkcję enzymów (dzięki produkcji dodatkowej ilości śliny).

Od 4 dnia życia możemy przejść na preparat mlekozastępczy lub stosować mleko pełne.

Mleko pełne czy preparat mlekozastępczy…

Za stosowaniem preparatu mlekozastępczego przemawia między innymi:

• w mleku pełnym mamy zmienną zawartość tłuszczu i białka w mleku, co zwiększa ryzyko biegunek;
• w mleku pełnym niski poziom witamin i minerałów;
• podczas stosowania mleka pełnego większe ryzyko rozprzestrzeniania chorób m.in. mastitis i paratuberkulozy;
• aspekt ekonomiczny.

Im wyższa jakość tym lepszy odchów

Dobry preparat mlekozastępczy to taki, który charakteryzuje się wysoką przyswajalnością składników pokarmowych. O przyswajalności decyduje skład surowcowy z jakich został wyprodukowany. Poniższa tabela przedstawia jak kształtuje się strawność poszczególnych komponentów które możemy znaleźć w preparacie mlekozastępczym:

Najlepszą strawnością charakteryzują się mleczne komponenty, dlatego też musimy wybierać preparaty mlekozastępcze z niską zawartością włókna surowego. Na pierwszy miesiąc odchowu, w którym napotykamy najwięcej problemów z biegunkami najlepiej sprawdza się preparat ze strawnością powyżej 80%. Czym lepsza strawność tym mniej niestrawionych resztek zalegających w przewodzie pokarmowym, będących pożywką dla bakterii i większe ryzyko biegunek. Dodatkowo lepsza przyswajalność to większa ilość wykorzystanych składników pokarmowych i tym samym mocniejszy układ odpornościowy cieląt i mniejsze problemy z chorobami układu oddechowego. Jednym z takich rozwiązań jest preparat mlekozastępczy Blattina Basic zawierający bardzo wysoki udział mlecznych komponentów (30% odtłuszczonego mleka w proszku i 39% serwatki w proszku) i niezawierający białka sojowego.

Właściwe przygotowanie pójła

Gdy mamy wybrany właściwy preparat mlekozastępczy, kolejnym krokiem jest jego odpowiednie przygotowanie.  Dokładnie sprawdźmy, w jakiej temperaturze wody należy rozpuścić proszek. Produkt Blattina Basic rozpuszczamy w temperaturze 45-50 ºC wsypując 145g-160g proszku do 1 litra wody wówczas przygotowując 1,145-1,16 litra pójła. Gdy chcemy uzyskać 1 litr gotowego pójła wlewamy do naczynia 0,5l wody wsypujemy 125-135g proszku mieszamy i dopełniamy wodą do 1 litra.  Oby dwa schematy postępowania dają nam to samo stężenie gotowego pójła.

Odpajanie cieląt przygotowanym preparatem

W zależności od możliwości technicznych i zastosowanych rozwiązań stosujemy różne schematy i krzywe żywienia cieląt preparatem mlekozastępczym. Wykorzystując wiaderka zwykle stosujemy dwukrotny odpój w ilości 2,5- 3,5l gotowego pójła na jeden odpój, podczas gdy na stacjach do odpajania dzielimy dzienną dawkę pójła na większą ilość porcji. Zwróćmy też uwagę na temperaturę pójła jakie pije ciele (38- 40 ºC) ma to szczególne znaczenie w okresie zimowym, kiedy to wlewamy przygotowane pójło do wychłodzonego wiaderka. Wówczas temperatura pójła w wiaderku, którego pije cielak spada nawet do 25 ºC.  Hodowcy, którzy mają problemy z biegunkami często zmniejszają ilość pójła na dzień na cielaka stosując niekiedy tylko 4- 5 litrów pójła na dzień. Z jednej strony mamy teoretycznie mniejszy problem z biegunkami, ale z drugiej strony słabszego cielaka (gorsza odporność), który jest bardziej podatny na zapalenie płuc.

Porównajmy dwa preparaty mlekozastępcze- pierwszy bardzo dobry Blattina Basic o strawności 90% oraz inny słabszy o strawności 75%. Zwróćmy uwagę że stosując tą samą ilość pójła na dzień o tym samym stężeniu zwiększamy o prawie 20% ilość składników pokarmowych jakie wykorzysta cielę, co przekłada się na lepsze przyrosty masy ciała, mniejsze problemy z biegunkami, mniejsze problemy z chorobami układu oddechowego co w przyszłości przełoży się na wyższe wyniki ekonomiczne gospodarstwa.  Odchów cieląt to najlepsza inwestycja w przyszłą wydajność i długowieczność.