mgr inż. Bartosz Kłos, Doradca ds. żywienia
Aktualnie wśród polskich gospodarstw można zaobserwować coraz większe zainteresowanie hodowlą i/lub opasem bydła. Mimo tego, że w teorii osiągnięcie sukcesu w tej branży wydaje się bardzo łatwe, w praktyce jednak nastręcza bardzo wiele problemów. Jak prawie zawsze w takim wypadku finalny sukces bądź porażka zależy od co najmniej kilku czynników.
Pochodzenie zwierząt przeznaczonych do opasu to czynnik, który już na samym początku pozostawia kilka możliwości wyboru:
- Opas własnych cieląt ras mięsnych z posiadanego stada podstawowego bydła mięsnego.
Jest to bardzo korzystna opcja, posiadająca jednak kilka wad. Po pierwsze cena zakupu materiału hodowlanego jest bardzo wysoka. Za czysto rasowe jałówki cielne aktualnie trzeba zapłacić 6-8 tys. zł. Równie dobrym, ale jednak trochę tańszym rozwiązaniem jest zakup jałówek cielnych mieszańców mięsnych. Ich cena waha się w granicach 4-5 tys. zł. i jeżeli w dalszej perspektywie nie jesteśmy zainteresowani sprzedażą czysto rasowych zwierząt hodowlanych, a jedynie opasem towarowym zwierząt, to jest to bardzo atrakcyjna opcja. Niewątpliwą wadą obu tych opcji, jest wydłużony czas ich realizacji. Pomimo przedstawionych wad system te wydaje się najbardziej racjonalny i zbilansowany, a dla osób chcących w dłuższej perspektywie związać się z hodowlą i opasem bydła wręcz idealny.
- Opas własnych cieląt ras mlecznych lub mięsno-mlecznych z posiadanego stada bydła mlecznego.
Bardzo wiele gospodarstw zajmujących się produkcją mleka, równolegle decyduje się na opas bydła. Za trafnością tej decyzji przemawia kilka argumentów:
- ciągły dostęp do zwierząt nadających się do opasu;
- możliwość wykorzystania pasz nie nadających się dla krów mlecznych;
- dodatkowe źródło dochodu;
System ten jest bardzo ciekawą alternatywą dla gospodarstw mlecznych pod warunkiem posiadania odpowiedniej ilości miejsca dla zwierząt oraz możliwości zapewnianie wystarczającej bazy paszowej, bez szkody dla głównej gałęzi produkcji, jaką jest produkcja mleka.
- Opas cieląt ras mięsnych, mięsno-mlecznych, mlecznych pochodzących z zakupu bezpośrednio w gospodarstwie.
Jeżeli nie mamy możliwości samodzielnego pozyskiwania materiału do opasu z posiadanego stada podstawowego, warto dobrze i racjonalnie przemyśleć decyzję o jego zakupie. Zdecydowanie trafnym sposobem jest zakup cieląt w gospodarstwach produkujących mleko. Warto pamiętać o tym, że jeżeli dokupujemy zwierzęta w kilku terminach, pochodziły one z jednego stada. Unikniemy dzięki temu bardzo wielu problemów zdrowotnych.
- Opas cieląt ras mięsnych, mięsno-mlecznych, mlecznych pochodzących z zakupu od firm pośredniczących.
W Polsce bardzo trudno kupić dużą, wyrównaną, pochodzącą z jednego gospodarstwa partię cieląt mięsnych. Zazwyczaj firmy pośredniczące w handlu tymi zwierzętami oferuję partię pochodzące z kilku, a nawet kilkunastu mniejszych gospodarstw. Wynikiem tego jest zwiększona podatność takich zwierząt na choroby zwłaszcza układu pokarmowego (biegunki) lub górnych dróg oddechowych. Jednak przy zachowaniu odpowiedniej uwagi, przestrzeganiu właściwych zasad żywienia oraz opieki weterynaryjnej, jesteśmy w stanie powstające reakcje stresowe minimalizować. Są na rynku firmy handlujące cielętami, które znakomicie radzą sobie z tymi problemami i są w stanie zapewnić zdrowe i liczne partie cieląt mięsnych.
Żywienie
W zależności od wybranej opcji zaopatrywania się w cielęta, czy to z posiadanych krów mamek, czy może z zakupu, dobieramy odpowiedni dla Nas system odchowu cieląt. Pomijając okres siarowy, o którym już bardzo wiele zostało powiedziane, zajmiemy się od razu okresem odpajania mlekiem lub preparatem mlekozastępczym.
Oczywiste jest to, że w wypadku posiadania stada podstawowego mamek, nasze cielęta będą miały swobodny i bezpośredni dostęp do mleka, które będą samodzielnie pobierać.
Mleko pełne jest naturalną kontynuacją siary dla młodych zwierząt. Zawiera ono cały pakiet niezbędnych składników pokarmowych, wzbogaconych o szereg substancji bioaktywnych i antybakteryjnych, zabezpieczających młody organizm przed patogenami. Jedynym, aczkolwiek w dzisiejszych realiach bardzo dużym mankamentem wykorzystywania mleka pełnego, jest jego wyższa cena.
Preparaty mlekozastępcze
W pozostałych systemach zaopatrywania się w cielęta do opasu, zdecydowanie przeważa system oparty na preparatach mlekozastępczych (Blattina Basic, Blattina Zero Excellent sour, Blattina Lac 1, Blattina Lac 2, Blattina Lac 3). Jest on w tych przypadkach najlepszym pod względem fizjologicznym, jak i ekonomicznym.
Zalety stosowania preparatu:
– stabilność parametrów i jakości;
– optymalny skład dostosowany do wieku zwierzęcia;
– korzystna cena
Preparat powinien być:
– dobrze wymieszany, najlepiej w temperaturze 42-45oC;
– zadawany 2 razy dziennie przy temperaturze 35-40oC;
– skarmiany w postaci dobrze wymieszanego pójła o zawartości około 13-15 proc. SM (zwykle 1 część preparatu mieszana jest z 7-9 częściami wody, zgodnie z zaleceniami producenta);
– zadawany higienicznie z wiadra, najlepiej zaopatrzonego w smoczek;
– zadawany regularnie, o tej samej porze dnia;
Obecnie wśród hodowców funkcjonują dwa systemy odchowu cieląt:
– tradycyjny (12-16 tyg);
– skrócony (6-8 tyg.);
Udowodnione zostało, że podawanie większych i bardziej skoncentrowanych dawek pójła w krótszym okresie czasu, daje znacznie lepsze efekty niż wydłużanie tego okresu i dzielenie dawki. Cielęta żywione większymi dawkami osiągały lepsze przyrosty i wykazywały wyższą zdrowotność, aniżeli cielęta żywione według tradycyjnej metody.
Startery na start
Kluczowym elementem systemu skróconego jest wczesne przyzwyczajanie cielęcia do pobierania pasz stałych. Najlepsze efekty daje podawanie już od 5 dnia życia paszy o wysokiej zawartości skrobi, najlepiej typu starter, czy to wymieszanego z całym ziarnem kukurydzy lub owsa, bądź w formie musli (Kälber Starter, Kälber Starter Musli, Kälber Starter Koncentrat).
Całe ziarno przestajemy podawać, jeżeli zaczniemy zauważać je w kale młodych zwierząt. Z podawania mleka możemy rezygnować w momencie, gdy cielę pobiera 1-1,5 kg paszy dziennie. Również bardzo dobrej jakości siano łąkowe lub siano z lucerny możemy zacząć podawać „do poskubania” już od wczesnych dni. Jednak z większymi dawkami siana lub kiszonek warto wstrzymać się do 8-10 tyg. kiedy układ pokarmowy młodego zwierzęcia zaczyna funkcjonować jak u dorosłego osobnika. Bardzo ważnym elementem jest również podawanie od samego początku odchowu świeżej, czystej wody.
Pasze podstawowe
Po okresie odpajania mlekiem lub preparatami mlekozastępczymi, zaczynam właściwy opas posiadanego bydła. Prawidłowo skomponowane dawki zależą w głównej mierze od posiadanej bazy paszowej. Podstawowymi paszami powinny być:
- kiszonka z kukurydzy;
- sianokiszonka;
- produkty odpadowe, takie jak wysłodki i/lub młóto browarniane;
- zboże;
- kiszone ziarno kukurydzy;
- śruty poekstrakcyjne rzepakowa i/lub sojowa, makuch rzepakowy;
- motylkowe drobnonasienne, tj. groch, bobik, łubin
- słoma i siano;
- mieszanki mineralno-witaminowe
Wszystkie wymienione składniki oprócz prawidłowego zbilansowania winny być bardzo dobrze wymieszane, a niektóre z nich perfekcyjnie docięte. Wszystko to będzie miało wpływ na zwiększone i prawidłowe pobieranie TMR-u (bez sortowania), co będzie skutkowało wysokimi przyrostami. Przygotowanie dawki spełniającej ww. kryteria to spore wyzwanie dla wozu paszowego, ale nie dla czteroślimakowego wozu poziomego Blattin King – lidera doskonałości.
Przykładowe dawki dla opasów przy wadze ok. 300-350 kg i przyrostach 1200 g/dzień:
| Komponent | Dawka 1 | Dawka 2 | Dawka 3 | Dawka 4 | Dawka 5 |
| Kisz. z kukurydzy (35%SM) | 8kg | 7kg | 8kg | ||
| Sianokiszonka (40%SM) | 4kg | 9kg | 4kg | 12kg | |
| Wysłodki prasowane | 4kg | 4kg | 4kg | ||
| Młóto kiszone | 3kg | 3kg | |||
| Zboże | 2,5 | 3,5kg | 2,5kg | 2,75kg | |
| Kisz. ziarno kukurydzy | 4kg | ||||
| Śr. poekstrakcyjna rzepakowa | 0,5 | 0,3kg | 0,6kg | 0,4kg | 0,3kg |
| Siano | 2kg | ||||
| Blattin B92 ADE (mieszanka min.-wit.) |
0,075 kg | 0,075kg | 0,075kg | 0,075 | 0,075kg |
Jak widać nie ma pojedynczej prawidłowej dawki, ponieważ cały sekret tkwi w odpowiednim zbilansowaniu posiadanych komponentów. Ten model dawek może być z powodzeniem stosowany do zakończenia opasu, czyli do wagi 700-800kg.
Zdrowotność zwierząt
Głównym problemem, w hodowli bydła i to nie tylko w Polsce, lecz na całym świecie, są różnego rodzaju choroby cieląt. Powodują one bardzo duże straty ekonomiczne, opóźniając wzrost i rozwój młodych zwierząt, nierzadko doprowadzając ich do upadków. Wszystkie najczęściej pojawiając się problemy zdrowotne cieląt możemy podzielić na kilku grup, w zależności od momentu wystąpienia:
- schorzenia związane z ciążą i porodem tj.:
– cielęta martwo urodzone;
– syndrom słabego cielęcia;
– zwierzęta z wadami wrodzonymi; - w późniejszym okresie życia najczęstszymi schorzeniami są biegunki (Blattisan Albis Akut, Blattisan Diät, Blattisan Kälber Star);
- problemem, które najczęściej występuje u cieląt starszych są schorzenia układu oddechowego (Blattisan Plantasan);
Jak widać, odniesienie końcowego sukcesu w tej branży, wcale nie jet takie proste i składa się na nie cała masa czynników. Jednak przy odpowiednim poziomie wiedzy i właściwym zaangażowaniu jesteśmy w stanie z sukcesami zajmować się tą gałęzią produkcji zwierzęcej, która zapewni Nam zadowalające profity, przy równoczesnym czerpaniu z niej satysfakcji i radości.
